Parental Alienation Syndrome, kortweg PAS oftewel ouderverstoting zoals het in Nederland bekend is. Inmiddels begint PAS steeds bekender te raken en worden de gevolgen hiervan op de lange termijn steeds inzichtelijker. Werd jaren geleden nog vooral gedacht aan de wanhopige vaders in Batman kostuums die op de daken van hoge gebouwen om aandacht vroegen, tegenwoordig zijn steeds meer mensen zich bewust van ouderverstoting.
Het verschijnsel ouderverstoting werd voor het eerst beschreven door psychiater R. Gardner. PAS is nog niet erkend als internationale classificatie van psychische stoornissen, maar het bestaan van het verschijnsel van buitenproportionele verwijdering tussen ouder en kind op irreële gronden is al wel erkend.
Wat is nu precies ouderverstoting?
Vaak wordt dit vooral geassocieerd met moeders die hun kinderen achter de deur houden als een vader deze komt ophalen voor het 2-wekelijkse Papa-weekend maar het is veel omvattender. Wanneer is er eigenlijk sprake van vervreemding, verstoting of compleet ontbreken van contact? Ouderverstoting omvat het hele scala van het afzetten van het kind tegen 1 van de ouders, de niet-verzorgende ouder. Dit kan zijn omdat het kind werd of wordt opgestookt door de verzorgende ouder, omdat de verstoten ouder zelf aanleiding geeft om niet meer gezien te willen worden of omdat het kind overdreven negatieve gevoelens heeft naar de niet-verzorgende ouder of juist overdreven positieve gevoelens naar de verzorgende ouder. Dan is er ook nog het onderscheid tussen een kind dat de niet-verzorgende ouder niet wil zien of niet mag zien.
Er ontstaat een minachtingscampagne tegen de niet-verzorgende ouder met een zwakke of onzinnige reden. Het ontbreekt het kind volledig aan nuances (de ene ouder is goed, de andere ouder is altijd slecht) evenals een eigen mening van het kind. Nagenoeg alles wat het kind zegt over de gehate ouder klinkt geoefend en voorgeprogrammeerd. Vaak ligt de basis in een eerder loyaliteitsconflict waarbij er een reflexmatige steun in het ouderconflict was. Het kind voelt zich verantwoordelijk voor de scheiding en/of gevoelens van 1 van de ouders en identificeert zich volledig met de gekwetste ouder. Het kind ervaart zaken door de ouders onderling als zijnde henzelf aangedaan.
Na een periode kan dit zich uitbreiden naar vijandschap tot de familie, vrienden, kennissen en zelfs werk of hobby’s van de verstoten ouder. In toenemende mate zijn er zelfs gevallen bekend waarbij er openlijk ongefundeerde haat of woede wordt getoond en zelfs complete haat campagnes richting de verstoten ouder worden opgestart. Het weigeren van contact is in dergelijke ernstige gevallen nog maar het begin.
Gevolgen voor alle partijen
Ouders die dit meemaken hebben in eerste instantie geen idee wat hen overkomt. Tegen de tijd dat zij beseffen wat er werkelijk aan de hand is, is het vaak al te laat.
Genoemde Richard Gardner heeft over de gevolgen van ouderverstoting voor het kind het volgende gezegd: “Een kind dat wordt ingezet als wapen bij een scheiding, wordt eigenlijk ernstiger beschadigd dan een slachtoffer is van seksueel misbruik. Die laatste kan aangifte doen. De dader wordt bestraft, de ellende houdt op. Maar kinderen die door 1 ouder volgepropt worden met negatieve informatie over de andere ouder, hebben levenslang. Zij worden feitelijk gedwongen zogenaamd vrijwillig zonder de andere ouder op te groeien en moeten leren leven met leugens die hen zijn opgedrongen.”
Gevolgen op de lange termijn voor kinderen met PAS zijn angst, hysterie of in ernstige gevallen paranoia. De gevolgen van PAS kunnen voor het kind zeer ernstig zijn, van kleinere psychische klachten tot depressie, identiteitsproblemen, het niet kunnen aangaan van eigen relaties, angst, depressie, drugs- of alcoholmisbruik, valse inschattingen van de werkelijkheid, verwarring en een laag zelfbeeld.
Hoe ontstaat ouderverstoting?
Soms lukt het een ouder niet om het huwelijk en het ouderschap los van elkaar te zien in een conflictsituatie zoals een scheiding. Is iemand verlaten voor een ander? Heeft bijvoorbeeld de moeder haar carrière opgegeven voor de zorg voor de kinderen en nu gaat vader ervandoor met een succesvolle collega? Er ontstaat een gevoel van onrechtvaardigheid of angst om alleen verder te gaan samen met een enorme gekwetstheid. Als er dan onvoldoende erkenning volgt op deze pijn en de teleurstelling, ontstaat er al snel verbittering. Met deze verbitterde slachtoffervisie lukt het de ouder niet om op eigen kracht toekomstgericht het leven verder oppakken met de kinderen. Emoties worden als te overweldigend ervaren met als resultaat dat deze ouder ‘medestanders’ gaat zoeken in de strijd tegen de schuldige aan al het leed in haar ogen: de andere ouder.
De kinderen worden betrokken in de onderlinge strijd en van een ouder-kind relatie wordt het kind opgezadeld met de kennis van een partner relatie. De gekwetste ouder gaat ervan dat hun kinderen exact hetzelfde lijden onder de scheiding van hun ex-partner als zij zelf doen. Er wordt met de kinderen gesproken over alle onderwerpen (ook ‘grote mensen onderwerpen’) en plaatsing in de slachtofferrol. Soms vinden de gesprekken plaats met andere volwassenen maar binnen gehoorafstand van de kinderen. Indien één van beide ouders stelselmatig wordt afgekeurd door de andere ouder, dan ontstaat er bij een kind een loyaliteitsconflict. Bij een loyaliteitsconflict zal het kind altijd kiezen voor de kwetsbare ouder. De andere ouder wordt als schuldige gezien van het leed van de kwetsbare ouder. Kinderen verstoten de schuldige ouder en de omgang stopt.
Oplossingen?
Ouderverstoting is een zeer ernstig iets en dient altijd voorkomen te worden. Gaan jullie scheiden en herken je enkele van de bijkomende emoties? Laat je dan bijstaan door een mediator en start met een zogenaamd exit gesprek. Een gesprek waarin je als te scheiden ouders bespreekt hoe en waarom het huwelijk tot een einde komt en beide alle gevoelens op tafel legt. Gebleken is dat dit een zeer effectieve manier is om in een later stadium weer als volwassenen door 1 deur te kunnen. Als het al te laat is zoek dan hulp bijvoorbeeld het bureau voor jeugdzorg. Als een ouder hier bewust aan meewerkt betreft PAS psychische kindermishandeling.
Wil je meer lezen over ouderverstoting? In onze webshop vind je een e-book van zo’n 60 pagina’s met uitgebreide uitleg over ouderverstoting en waarin de oorzaken en gevolgen worden beschreven, maar wordt ook inzichtelijk gemaakt hoe je ouderverstoting (in een vroeg stadium) kunt herkennen en bijsturen.
Erg herkenbaar helaas, ik heb er dochter van 21 en heb haar al 14 jaar niet meer gezien, vele rechtzaken en mediation verder en niets mee opgeschoten. Pogingen tot contact hebben tot niets geleid, er werd zelf zeer agressief op gereageerd…na mate de jaren verstrijken, verlies ik ook hoop dat ze ooit nog komt. Het leven gaat verder dat weet ik maar er zit een gat in mijn hart.
Wat afschuwelijk Jolanda. Dat moet enorm zwaar zijn om mee te leven. Wellicht dat er ooit nog een moment van inzicht komt bij je dochter en dat ze toch ooit nog contact opneemt om jouw kant van de geschiedenis te horen. Te vaak echter blijken kinderen met PAS voor de rest van hun leven in de war omdat ze met slechts 1 versie van het verhaal zijn opgegroeid en het ze niet meer lukt om kritisch naar die versie te kijken. Maar wie weet, misschien als ze zelf ooit aan kinderen begint is dat voor haar een moment om haar eigen jeugd en achtergrond te onderzoeken en zoekt ze je dan wel op.
Zelf ben ik een kind van nu 33 jaar die in dezelfde situatie zit. Heb erg veel last van psychische klanten en sinds kort weer contact met mijn vader.
Aan mijn vaders kant zie ik verbeteringen en boek ik progressie, al is het oorlog omdat ik hem altijd als kwade heb gezien. Het is erg moeilijk om dit los te laten.
Mijn moeder en zussen begrijpen er niets van en denken zelfs dat ik gek ben geworden. Helaas weet ik samen met mijn vrouw en verdere sociale omgeving wel beter! Maar het is en blijft erg moeilijk.
Onverstelbaar dat 1 ouder zoveel leed kan veroorzaken.
We blijven werken aan herstel maar met professionele hulp. Mocht iemand nog tips hebben voor behandeling als volwassen kind dan kom ik graag in contact.
De gevolgen van PAS zijn voor beide kanten enorm en zijn vaak jarenlang voelbaar voor alle betrokkenen.
Het kan zinvol zijn je te realiseren dat de ouder-kind band er niet is, de vaderrol is verloren geraakt en zal waarschijnlijk ook niet als zodanig hersteld worden. Wel kan er gewerkt worden aan een nieuwe, andere relatie. Heel verstandig dat je dit met professionele hulp doet, zodat jullie beiden de bewuste en onbewuste gevoelens op tafel krijgen en bespreekbaar maken samen, een hele belangrijke stap op weg naar relatie herstel in een andere nieuwe vorm.
LC heeft (nog) geen lotgenoten bijeenkomsten maar mochten zich anderen aanmelden zullen wij jullie zeker met elkaar in contact brengen.
Hm. Ik herken eea wel. Sowieso opgroeiend binnen een huwelijk van twee ouders die feitelijk nooit bij elkaar hadden moeten komen, danwel blijven. En de ouderrol die ik op me nam om de ellende maar weer op te lossen.
Nu heb ik zelf dochtertje die haar vader niet ziet. Niet haar keuze of de mijne. Maar die van hem. Ze ziet nu veel andere papa’s van andere kindjes en ik merk dat ze zich daar op richt. Noemt ze ook ‘papa’ en doet erg haar best met van alles als ze in de buurt zijn. Ze is nog maar 2. Ik probeer er zo eenvoudig mogelijk over te praten, houd het positief en ga binnenkort een papadoos maken met wat foto’s en spulletjes erin van haar vader. Moeilijk. Als moeder zijnde, wil je álles doen voor je kind, maar dit krijg ik niet zo 1,2,3 opgelost en ik hoop dat het later zo min mogelijk negatief effect heeft op m’n dochter…
Dat moet erg zwaar zijn voor je, Rebecca.
Bedenk wel dat PAS niet per definitie ontstaat door geen contact. Zolang er geen verwijten en negativiteit wordt geprojecteerd op het kind is het risico op PAS aanzienlijk lager
Gelukkig doe jij zo te lezen al veel om dit te voorkomen.
Ik vind het bovenstaande zo herkenbaar. En ik heb mijn kind(eren) vanaf haar 3e jaar neit mee gezien. Exact hetzelfde als het bovenstaande. Mijn dochter is nu 38 jaar en ze wil helemaal niet van mij weten. Ze zegt dat ik het probleem ben en ze is vijandig en met zo’n minachting naar mij. Ik heb van alles geprobeerd maar zonder resultaat. Ze zijn nu volwassen en ik dacht dan zullen ze toch wel gaan nadenken, maar blijkbaar niet. Ze heeft eens tegen een hulpverlener verteld dat ze met heel veel dingen worstelt. Ik begrijp dat heel goed, maar ik begrijp niet dat ze niet 1x contact met mij opneemt om de andere kant van het verhaal te horen. Of een iemand zoekt die met haar meedenkt en hier verstand van ouderverstoting heeft of een psychiater opzoekt? Ik laat haar al 35 jaar los uit liefde. Wat kan ik nog meer doen??
Dit soort situaties zijn hartverscheurend, als de ouderverstoting inmiddels zo ver gegaan is dat kinderen op welke leeftijd dan ook geen contact meer wensen of zelfs overgaan tot een totale verbreking van het contact of zelfs tot actieve agressie jegens 1 ouder.
Er is helaas weinig aan te doen als het eenmaal zo ver is gekomen. Een kind, van welke leeftijd dan ook, dwingen om de andere kant aan te horen werkt averechts en is daarom ook geen geschikte manier. Echter je bij de situatie neerleggen voelt als ouder niet goed maar voelt ook bij het kind niet goed, omdat op deze manier de indruk gewekt kan worden dat de ouder het wel best vindt. Juist terwijl de ouder moeite doet om de wensen van het kind te respecteren in plaats van maar ‘oh ok’ te zeggen op de uitspraak of wens van het kind om geen contact op te eisen of af te dwingen. Kinderen willen vaak wel degelijk diep van binnen dat de verstoten ouder voor ze vecht en voor ze opkomt, ze zijn echter vaak niet in staat om deze gevoelens te herkennen of te erkennen.
Hoe moeilijk ook, afdwingen werkt niet, het enige dat een verstoten ouder in een vergaande situatie als deze kan doen, is melden dat je beschikbaar bent en blijft, dat je graag je kind zou willen horen, ook de nare verwijten en dat je zou willen dat je dingen kunt toelichten en / of uitleggen en dat je begrip hebt voor hoe het zo ver heeft kunnen komen.
Vraag om niets, eis niets op maar meld, liefst op geregelde (maar niet te vaak!) momenten dat je beschikbaar bent, je kind mist maar niet claimt en geduld hebt. Hoe zwaar ook. En kijk voor jezelf of je hulp kunt krijgen bij dit loodzware gegeven of contact met lotgenoten.